De vondst van de Crossley
De polder Achthoven
Het verhaal van de Crossley gaat terug tot het jaar 1925. Toen werd deze motor gebouwd en vervolgens in een molenstomp geplaatst. Deze voormalige achtkantige windmolen was in 1777 met een binnenscheprad gebouwd en bemaalde de polder Achthoven. Voor het plaatsen van de Crossley is het scheprad met aandrijving verwijderd, is de molen afgeknot en van een puntdak voorzien. Tot rond 1990 heeft de Crossley dienstgedaan, waarna - door het combineren van polders - de bemaling door een ander gemaal werd overgenomen. De molen was een bouwval en de Crossley verkeerde in deplorabele toestand. Het Waterschap van De Vijfheerenlanden had reeds besloten dat alles gesloopt zou worden, want de grond was ernstig vervuild. Omdat het Waterschap deze oude installatie toch wilde behouden werd de Crossley om niet overgedragen aan Stichting Baet en Borgh.
De demontage
Enthousiast werden de voorbereidingen getroffen voor de grote klus. Eerst zijn de hulpwerktuigen en losse delen van de installatie gedemonteerd en met een aanhanger naar De Tuut gebracht. De machine en de pomp zijn met sloophamers uit het beton gehakt, waarna het gebouw werd gesloopt, zodat er ruimte was om de onderdelen op te hijsen. Er moest een telescoopkraan aan te pas komen om alles op een vrachtauto te laden. De zuig- en perspijp van de pomp zaten muurvast in de modder, maar na het nodige werk met een snijbrander en met behulp van een sloopkraan kwam ook dit tot een goed einde. Na een verblijf van bijna 75 jaar in de molen begon de Crossley aan zijn reis naar een nieuwe bestemming.
Tijdelijke opslag
Voor het transport werden door de vrijwilligers van De Tuut (Hans Knoop en Jan Reijnen) twee speciale frames voor het vliegwiel en de machine geconstrueerd.
Omdat de restauratie van de stoominstallatie destijds prioriteit had, werd de Crossley tijdelijk opgeslagen in een schuur van Joep van de Brink aan de Walstraat te Appeltern. De twee grote onderdelen (vliegwiel en machine) zijn toen met behulp van een shovel naar binnen geschoven.
Intussen was de voormalige kolenloods verbouwd en kwam er ruimte voor de Crossley. In de Peerzaal van Stoomgemaal De Tuut heeft hij nu een prominente plaats gekregen en op dit moment wordt hij door een groep enthousiaste vrijwilligers geheel gerestaureerd. Het is de bedoeling dat deze machine daadwerkelijk weer - weliswaar onbelast zal draaien. Dit om aan bezoekers de ontwikkeling van de aandrijving van gemalen te laten zien: van windmolens via stoommachines naar dieselmotoren en tenslotte naar elektrische gemalen. De achterliggende gedachte daarbij is natuurlijk ons streven de interesse voor deze oude technieken levend te houden.
Het transport van de opslag bij Joep van de Brink naar De Tuut is gebeurd door een peloton van de logistieke brigade van de Koninklijke Landmacht.
(Bron: Monumentaal 2010 nummer 1)