De stoomtolpomp
In Waalwijk stond een stoomtolpomp, een uniek stuk industrieel erfgoed dat hopelijk De Tuut komt verrijken. Deze bemalingspomp is niet alleen uniek, hij heeft ook een bijzondere geschiedenis. Bij de verbetering van de Maas eind 19de eeuw is de Bergse Maas gegraven, een nieuwe afvoer van de Maas naar het Haringvliet en van daar naar de Noordzee. Die nieuwe verbinding was nodig omdat de Maas daarvoor op de Waal loosde, hetgeen voor beide rivieren grote nadelen had. De lozing van het water van de oude Maas en het Zuiderkanaal naar de Bergse Maas via de zogeheten Bovenlandsesluis bij Waalwijk was bij hoge rivierstanden alleen met een gemaal mogelijk. Daarvoor werd daar in 1897 een stoomgemaal gebouwd voorzien van een horizontale stoommachine en een tolpomp.
In Nederland is er daarvan maar één gebouwd en in gebruik geweest. Dit stoomgemaal is in 1964 vervangen door een nieuw elektrische gemaal, genaamd [gemaal Gansoijen] dat nog steeds in functie is. Het stoomgemaal is midden jaren tachtig gesloopt, maar de pomp en stoommachine zijn toen buiten op de sluis opgesteld omdat deze bemalingsinstallatie toch als uniek werd ervaren. Deze installatie is op de lijst van Rijksmonumenten geplaatst. De installatie bestaat uit een diepliggende pomp met verticale as. Ingenieur F.R. Neukirch uit Bremen ontwierp de tolpomp met drijfcilinder die gebouwd werd door de firma L.W. Bestenborstel und Sohn, eveneens uit Bremen. De pompwaaier is aan de onderzijde kegelvormig en draagt 10 gebogen schoepen die het water naast de cilinder omhoog stuwen.
De pomp werkte met een toerental van 91 omwentelingen per minuut en had een capaciteit van 250 kuub per minuut bij een opvoerhoogte van 1.15 m. De pomp werd aangedreven door een horizontale stoommachine. De stoom daarvoor werd geleverd door twee stoomketels.
De opstelling van de machine, buiten in een hoekje van de Bovenlandsesluis, is niet ideaal. Het is een enigszins verloren monument van de geschiedenis van bemalingstechniek van de Bovenlandsesluis. Het waterschap Aa en Maas zocht voor deze installatie een goede pleegvader en kwam met het verzoek om de machine over te nemen naar De Tuut. De kosten van deze overplaatsing met alle bijkomende werken zullen door waterschap AA en Maas worden gedragen. De plaatsing is gepland in het talud van de dijk voor het motorenmuseum. Daarvoor is reeds een vergunning afgegeven door het waterschap Rivierenland. Het is nu nog wachten op de vergunning van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (vroeger Monumentenzorg) en de gemeente Waalwijk om de machine te mogen verplaatsen naar Appeltern, waar wij dit nieuwe pleegkind liefdevol zullen verzorgen.
